Menu
Haiku is een betoverende vorm van Japanse poëzie die zowel lezers als schrijvers aantrekt vanwege zijn eenvoudige maar toch diepzinnige structuur.
In tegenstelling tot veel andere vormen van poëzie, die afhankelijk zijn van rijm en metrum, maakt haiku gebruik van een specifiek syllabisch kader dat eenvoudig is maar veel potentieel biedt voor diepgang.
Elke haiku bestaat uit drie regels, met 5 lettergrepen in de eerste regel, 7 in de tweede en 5 in de derde. Dit patroon van 5-7-5 lettergrepen is het kenmerkende element van een haiku. Deze dichtvorm is toegankelijk voor iedereen die interesse heeft in literair vakmanschap of gewoon geniet van het lezen ervan.
De haiku zoals we die tegenwoordig kennen, is ontstaan uit vroegere Japanse dichtvormen, vooral de “tanka“, die in vroegere tijden gebruikelijker was. Echter, in de 17e eeuw begon de haiku zich te ontwikkelen als een apart genre.
In de loop der jaren heeft het aanzienlijke populariteit verworven en is het nu wereldwijd een van de meest geliefde vormen van Japanse poëzie. Belangrijke figuren zoals Matsuo Basho hebben een cruciale rol gespeeld bij het bevorderen van haiku, zowel binnen Japan als daarbuiten.
Hoewel de 5-7-5 structuur nog steeds de basis vormt van haiku, is het interessant om op te merken dat deze regel voornamelijk wordt toegepast in westerse bewerkingen. Traditionele Japanse haiku staat erom bekend iets af te wijken van deze strikte richtlijnen.
Bijvoorbeeld, Matsuo Basho, de meest gevierde haikudichter in de Japanse geschiedenis, schreef een haiku met een tweede regel bestaande uit 9 lettergrepen. Ook hedendaagse dichters in het Westen zijn begonnen te experimenteren met de haikuvorm, hoewel geen enkele tot nu toe over de drempel van 17 lettergrepen is gegaan.
Het begrijpen van een deze poëzievorm is vaak subjectief en hangt af van zowel de haiku gedicht als de lezer. Veel traditionele Japanse haiku’s leggen de nadruk op de natuur, vatten haar vergankelijke schoonheid samen en bevatten vaak een “kigo” of een woord dat naar het seizoen verwijst.
Haiku’s staan bekend om hun vermogen om diepgaande gedachten of gevoelens over te brengen in een beknopt formaat. Een beroemde haiku van Masaoka Shiki luidt bijvoorbeeld:
Koud winter maanlicht-
Een oude man dwaalt alleen rond,
Verloren in herinneringen.
Ondanks dat haiku geworteld is in de geschiedenis, blijft het een levende en dynamische kunstvorm die constant evolueert. Met de opkomst van het internet en social mediaplatforms zijn haiku’s nu toegankelijker dan ooit tevoren.
Dichters van over de hele wereld, zoals Luk Gybels uit België, hebben hun eigen unieke perspectieven toegevoegd aan het genre van haiku. Het globaliseren van haiku brengt echter ook uitdagingen met zich mee bij het behouden van de essentiële principes, vooral wanneer het wordt vertaald naar talen met verschillende syntactische structuren.
De kersenbloesems
Herfst, het maken van een roze tapijt
Het zachte afscheidscadeau van de lente.
Onder de gloed van de maan,
Roept een eenzame uil vanaf een tak,
De eenzame schreeuw van de nacht.
Het maken van haiku’s kan buitengewoon bevredigend zijn. Het is een vorm van artistieke expressie die zowel meditatief als creatief is. Of je nu veel ervaring hebt als schrijver of net begint, de toegankelijkheid van haiku maakt het een geweldige startpunt voor elke poëtische reis.
In Nederland is haiku-poëzie perfect geïntegreerd in openbare ruimtes, waardoor het een organisch onderdeel van het dagelijks leven vormt.
Neem bijvoorbeeld de Karel Doormanstraat in Rotterdam, waar je een prachtige haiku kunt ontdekken die op een stoeptegel is vereeuwigd. De haiku luidt: “een haiku bouwt van / zeventien lettergrepen / een universum.”
Leiden toont een interessant voorbeeld waar een haiku van Basho in Japanse kalligrafie op een gebouwsmuur is geschreven. De haiku vertaalt naar, “Een woedende zee! / tot aan het eiland Sado / strekt zich de Melkweg.”
Dit soort initiatieven viert niet alleen deze vorm van Japanse poëzie, maar draagt ook bij aan de culturele diversiteit van Nederland door een intellectueel tintje toe te voegen aan alledaagse plekken en straten.
Voor wat inspiratie of vermaak, heb ik hier een paar haiku-voorbeelden verzameld van beroemde dichters.
Diepe herfst-
Achter de geheime tempel,
Een eenzame monnik zingt.
Zomer storm rommelt,
De bliksem slaat in en splijt een boom,
De toorn van de natuur openbaart zich.
Om een prachtige haiku te creëren, is het belangrijk om je te concentreren op het vastleggen van een moment of gedachte die emotie of reflectie oproept. Vaak worden elementen uit de natuur, seizoensveranderingen of stille momenten van introspectie gebruikt in haiku’s.
In het Japans is het woord “haiku” afgeleid van “Haikai”, wat een gedicht met een enkel vers betekent. In deze context verwijst haiku specifiek naar een op zichzelf staande poëtische vorm bestaande uit 17 lettergrepen.
Een doorsnee haiku bestaat uit drie regels met in totaal 17 lettergrepen. Hoewel de regels geen rijm hebben, moeten ze wel met elkaar verbonden zijn in gedachten of emotie.
